Κατερίνα Παπακώστα
ΒΟΥΛΕΥΤΗΣ ΝΔ Ν. ΤΡΙΚΑΛΩΝ

Κυρίες και κύριοι,
Σεβαστοί προσκεκλημένοι,
Αγαπητοί φίλοι της επιστήμης, της παιδείας και του πολιτισμού,

Σήμερα δεν βρισκόμαστε εδώ για μια συνηθισμένη παρουσίαση βιβλίου…

Και γιατί το λέω αυτό; Γιατί διαβάζοντάς το, μπορώ με βεβαιότητα να πω πως, στεκόμαστε μπροστά σε ένα έργο , που τολμά να αρθρώσει λόγο εκεί όπου συχνά η σκέψη διστάζει.

Μπροστά σε μια νέα οπτική στη σύγχρονη επιστημονική συζήτηση.

Μπροστά σε μια γέφυρα που ενώνει το παρελθόν μας με το μέλλον μας.

Ο συγγραφέας, ο κύριος Καπανιάρης Γ. Αλέξανδρος, με το βιβλίο του «Εισαγωγή στην Ψηφιακή Λαογραφία», μας οδηγεί σε ένα πεδίο που λίγοι τόλμησαν μέχρι σήμερα να εξερευνήσουν με τόση επιστημονική πληρότητα, θεωρητική σαφήνεια και διορατικότητα: στη συνάντηση του λαϊκού πολιτισμού με την ψηφιακή εποχή.

Για αιώνες η λαογραφία υπήρξε η επιστήμη που διέσωσε τη μνήμη, ανέλυσε τα έθιμα, ερμήνευσε τα ήθη και εν τέλει υπηρέτησε το δικαίωμα κάθε κοινωνίας να γνωρίζει τις ρίζες της.

Σήμερα όμως, εν μέσω της τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης, των κοινωνικών μέσων, της τεχνητής νοημοσύνης και των αχανών ψηφιακών αποθετηρίων, η παράδοση δεν είναι πια ένα στατικό κειμήλιο.

Είναι ένας δυναμικός οργανισμός που μετασχηματίζεται, επανανοηματοδοτείται και αναδημιουργείται καθημερινά.

Το βιβλίο αυτό λοιπόν, κεφάλαιο το κεφάλαιο, μας χαρτογραφεί αυτό το νέο τοπίο. Από τη μελέτη των κοινωνικών μέσων και της ψηφιακής αφήγησης, έως τον ρόλο των αποθετηρίων, των παιχνιδιών, της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, ακόμη και των προηγμένων τεχνολογιών, ο συγγραφέας στήνει ενώπιόν μας έναν ολόκληρο κόσμο που αναδύεται.

Έναν κόσμο , όπου ο μύθος συνομιλεί με τον αλγόριθμο.

Όπου η παράδοση διασώζεται με όχημα το cloud και τις βάσεις δεδομένων.

Όπου η γνώση περνά στα χέρια όχι μόνο των ειδικών, αλλά και των πολιτών που γίνονται ενεργοί φορείς και δημιουργοί της.

Δεν διστάζει, μάλιστα, να θέσει τα κρίσιμα ερωτήματα: ποιος ο ρόλος της τεχνητής νοημοσύνης στην επανερμηνεία της παράδοσης;

Πώς αναδεικνύονται ή και κινδυνεύουν τα θέματα φύλου μέσα από τα νέα ψηφιακά μέσα;

Πώς εκπαιδεύεται η νέα γενιά σε έναν τέτοιο κόσμο , όπου οι μνήμες μας δεν είναι πλέον μόνο προφορικές ή γραπτές, αλλά και ψηφιακές;

Κυρίες και κύριοι,

Στον Καπανιάρη Αλέξανδρο οφείλουμε σήμερα ένα έργο αναφοράς. Όχι μόνον για τους ερευνητές, τους επιστήμονες, τους εκπαιδευτικούς. Αλλά για κάθε πολίτη που αρνείται να δει την παράδοση ως ένα στατικό μουσείο εικόνων, και την αναγνωρίζει , ως ζωντανό υλικό που ανασαίνει μέσα από τα smartphones, τις πλατφόρμες, τα memes, τις ψηφιακές κοινότητες.

Στο πρόσωπό του αναγνωρίζουμε έναν πρωτοπόρο. Κάποιον που δεν εφησυχάζει μπροστά στην πρόοδο, αλλά μελετά τα ρήγματά της και τις υποσχέσεις της.

Κάποιον που αντιλαμβάνεται , ότι το ψηφιακό αύριο δεν είναι απειλή για την παράδοση. Είναι η νέα της προέκταση.

Αυτό το βιβλίο χρήζει αναγνωρίσεως, όχι μόνο για την επιστημονική του συμβολή, αλλά για την προσφορά του, στην ίδια την πολιτισμική μας αυτογνωσία.

Κλείνοντας, επιτρέψτε μου να δανειστώ μια φράση που συνοψίζει όλο το πνεύμα αυτού του έργου:
«Παράδοση δεν είναι η διατήρηση της στάχτης, αλλά η μεταφορά της φλόγας…»

Κύριε Καπανιάρη, σας ευχαριστούμε για αυτή τη φλόγα.

Αξιότιμε κύριε Δήμαρχε,
Κυρίες και κύριοι,

Με μεγάλη συγκίνηση και αίσθημα ευθύνης, χαιρετίζω τη σημερινή εκδήλωση που πραγματοποιείται στην ιδιαίτερη πατρίδα μου, την Καλαμπάκα – μια πρωτοβουλία καίριας σημασίας, η οποία επιχειρεί να διαλευκάνει ένα από τα πλέον περίπλοκα, δομικά και διαχρονικά ζητήματα που ταλανίζουν τις κοινωνίες μας: την έμφυλη βία. Ένα φαινόμενο που, στο πέρασμα των δεκαετιών και σε κάθε πολιτισμικό συγκείμενο, δοκιμάζει αντοχές, προκαλεί ρήγματα στη συλλογική συνείδηση και αποκαλύπτει τις βαθιές, ακόμη, παθογένειες του κοινωνικού ιστού.

Αν έπρεπε, κυρίες και κύριοι, μετά από 25 έτη ενεργού και μαχόμενης δικηγορίας και εννέα μήνες στο Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, ως Υφυπουργός αρμόδια για την αντιμετώπιση της έμφυλης και ενδοοικογενειακής βίας, να συμπυκνώσω σε μία μόνο φράση τον μετασχηματισμό του σχετικού πεδίου πολιτικής στην Ελλάδα, θα διατύπωνα το εξής:

Ότι τα τελευταία χρόνια, ένα αυστηροποιημένο και πιο ολιστικό θεσμικό πλαίσιο, το οποίο αποδίδει ποινική απαξία με αυξημένη αυστηρότητα στους θύτες, συναντήθηκε με ένα διαρκώς εξελισσόμενο προστατευτικό πλέγμα, το οποίο παρέχει στις γυναίκες όχι μόνο νομική θωράκιση, αλλά και ψυχοκοινωνική ασφάλεια ώστε να προβούν σε καταγγελία των κακοποιητών τους.

Αυτές οι δύο διαστάσεις – η κατασταλτική και η προστατευτική – σε συνέργεια με την επίπονη, αλλά απολύτως αναγκαία, προσπάθεια πολιτισμικού επαναπροσδιορισμού, δηλαδή την εισαγωγή μιας νέας αξιακής κουλτούρας ισότητας και μηδενικής ανοχής, συνέβαλαν στο να ενδυναμωθούν χιλιάδες γυναίκες και να αποτινάξουν τον ζυγό της σιωπής. Κατέστησαν ορατό, στο συλλογικό μας εθνικό υποσυνείδητο, ένα φάσμα θεσμικών ανεπαρκειών και κοινωνικών στρεβλώσεων, και μας υποχρέωσαν, ως πολιτεία, να επανασχεδιάσουμε τον στρατηγικό χάρτη για την καταπολέμηση της έμφυλης βίας – ένα νέο δόγμα δικαιοσύνης και προστασίας, απαλλαγμένο από παρωχημένες αντιλήψεις.

Και αισθάνομαι βαθιά υπερήφανη που πολλές από τις 55 στοχευμένες στρατηγικές δράσεις που σχεδιάσαμε και υλοποιήσαμε μέσα σε αυτούς τους εννέα μήνες στο Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, όχι μόνο αποκατέστησαν συγκεκριμένες θεσμικές αστοχίες, αλλά και μετατόπισαν το κέντρο βάρους της κρατικής μέριμνας στην πρόληψη – στον προληπτικό αναστοχασμό και στην ενδυνάμωση της κοινωνικής εγρήγορσης.

Αξιότιμοι κύριοι Υπουργοί,
Αξιότιμη Επικεφαλής της Επιστημονικής Επιτροπής,
Αξιότιμε κύριε Δήμαρχε,
Κυρίες και κύριοι, εκπρόσωποι της Τοπικής Αυτοδιοίκησης,

Με ιδιαίτερη χαρά, χαιρετίζω σήμερα, εκπροσωπώντας το Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, την διημερίδα που διοργανώνετε.

Μια διημερίδα, η οποία είναι αφιερωμένη σε ένα από τα πιο ακανθώδη, σε ένα από τα πιο δυσεπίλυτα και ευαίσθητα ζητήματα, τα οποία απειλούν σωρευτικά ότι πολυτιμότερο έχουμε: Τα παιδιά μας.

Δοκιμάζοντας παράλληλα, τα όρια της συντεταγμένης πολιτείας, του νομικού μας πολιτισμού, αλλά και την κοινωνική συνοχή, στην ολότητα της.

Το 2024 είχαμε σχεδόν 11.000 υποθέσεις παραβατικότητας και βίας ανηλίκων, με σχεδόν 15.000 ανήλικους δράστες, σημειώνοντας αύξηση 40,81% και 43,80% από τα αντίστοιχα νούμερα του 2023. Ενώ την ίδια στιγμή, έρευνα του ΟΟΣΑ, δείχνει ότι 1 στους 4 μαθητές στην Ελλάδα, βιώνει εκφοβισμό.

Τα νούμερα είναι συντριπτικά και η παρουσία, σήμερα εδώ, των συναδέλφων στην Κυβέρνηση, Υπουργών Παιδείας και Θρησκευμάτων και Προστασίας του Πολίτη, αποδεικνύει όχι μόνο την αταλάντευτη βούληση της Πολιτείας στο σύνολο της, να αναμετρηθεί με ένα φαινόμενο που διαβρώνει τα θεμέλια της κοινωνίας μας, αλλά αποτελεί παράλληλα ενδείκτη της πολυπαραγοντικότητας που το χαρακτηρίζει.

Απαιτώντας, επίμονα και εμφατικά, τη θεσμική συνεργασία όλων όσων είναι επιφορτισμένοι με την προστασία του κοινωνικού συνόλου, στο πεδίο.

Κυρίες και κύριοι, αναζητώντας τα βαθύτερα γενεσιουργά αίτια του φαινομένου της νεανικής παραβατικότητας, σε ένα δρόμο προκλήσεων, θα συναντήσουμε έναν ταχύτητα εξελισσόμενο κόσμο, μια τεχνολογική επανάσταση που είναι ήδη εδώ, και μια πρωτοφανή “σύγχρονη” απομόνωση. Και στο βάθος, ο ρόλος της οικογένειας.

Είναι άλλωστε, αναντίλεκτο, πως κανένα νομοθέτημα, καμία θεσμική πρωτοβουλία, δεν δύναται να υποκαταστήσει το θεσμό της οικογένειας και τα όσα εκείνη διαδραματίζει, στην ανατροφή των παιδιών μας.

Κατά την έννοια αυτή λοιπόν, η ελληνική οικογένεια δεν μπορεί παρά να είναι το πολυτιμότερο κομμάτι της λύσης, ενός προβλήματος συλλογικού, το οποία συλλογικά απειλεί το κοινό μας μέλλον.

Η ανωτέρω παραδοχή, μας καλεί να συνεχίσουμε, με πολιτικές και δράσεις, να βρισκόμαστε ως Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, αταλάντευτα, δίπλα σε κάθε σπίτι, στηρίζοντας ουσιαστικά εκείνο που αποτελεί αφετηριακά, τον πυλώνα πάνω στον οποίο ο ελληνικός πολιτισμός, έχει δομήσει τις αρχές και τις αξίες του: Την ελληνική οικογένεια.

Την ίδια ελληνική οικογένεια, που με τους συνεκτικούς της δεσμούς και τα μοναδικά ποιοτικά της χαρακτηριστικά, έχει, όχι μόνο καθυστερήσει την έλευση ενός φαινομένου ευρωπαϊκου στη χώρα μας, αλλά επενέργησε καθοριστικά και συνεχίζει να επενεργεί στην ένταση του.

Για την Ελληνική Κυβέρνηση, το ζήτημα της βίας των ανηλίκων, βρίσκεται στην κορυφή των προτεραιοτήτων της. Η παρουσία άλλωστε, σήμερα εδώ, της επικεφαλής της επιστημονικής επιτροπής υπό τον ίδιο τον Πρωθυπουργό, μαρτυρά ότι για μας, η ολοκληρωμένη στρατηγική, η εθνική στρατηγική για την βια των ανηλίκων, περνά μέσα από την ματιά των ειδικών, ώστε να χαράξουμε εναν νεο, ανθρωποκεντρικό, ολιστικό οδικό χάρτη για την αντιμετώπιση της.

Και έχουμε μέχρι σήμερα, με πρωτοφανή ταχύτητα, κάνει πολλά, με το βλέμμα πρωτίστως στραμμένο στην πρόληψη.

Μέτρα όπως είναι το “κινητό στην τσάντα” και ο διπλασιασμός των ψυχολόγων και των κοινωνικών λειτουργών στα σχολεία, έρχονται να παρέμβουν στα βαθύτερα γενεσιουργά αίτια του φαινομένου. Το 2020 οι σχολικές μονάδες διέθεταν 2.050 ψυχολόγους και κοινωνικούς λειτουργούς , ενω σήμερα ο αριθμός αυτός φτάνει τους 3.840, με στόχο να αυξηθεί έτι περαιτέρω, ώστε να καλύψει όλα τα σχολεία της χώρας.

Ενώ το “Safe Youth’, μια εφαρμογή στα πρότυπα του τόσο πολύτιμου Panic Button, η γραμμή 10201, αλλά και η πλατφόρμα “stop bullying”, επιδιώκουν να προστατέψουν τα παιδιά μας, παρέχοντας ταχεία αντίδραση απο τις ηρωίδες και τους ήρωες της ελληνικής αστυνομίας.

Παράλληλα, το Kids Wallet, το παιδικό πορτοφόλι που θα περιορίζει την πρόσβαση των εφήβων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που απο τον Απρίλιο θα είναι διαθέσιμο αλλά και η αυριανή παρουσίαση στην Ευρώπη της ελληνικής πρωτοβουλίας για την αντιμετώπιση του εθισμού των ανηλίκων στο διαδίκτυο, είναι μόνο μερικά κομμάτια της πολυσχιδούς δράσης και συνεργασίας πολλών Υπουργείων, μεταξύ αυτών και του Υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας.

Κυρίες και κύριοι, η βία των ανηλίκων διαφέρει απο τα όλα τα υπόλοιπα επείγοντα και πιεστικά κοινωνικά ζητήματα, με τα οποία μάχονται οι καιροί μας, για δυο, αλλά πραγματικά συντριπτικούς λόγους.

Ο πρώτος είναι, ότι αν δεν θωρακίσουμε τους δρόμους, τα σχολεία, τις γειτονιές του σήμερα, είναι εξαιρετικά πιθανό τα σπίτια του αύριο να μην απολαμβάνουν την ασφάλεια, από την οποία θα έπρεπε να χαρακτηρίζονται.

Άλλωστε, φαινόμενα όπως το διαγενεακό τραύμα και η αιτιώδης σχέση της βίας των ανηλίκων με την ενδοοικογενειακή και έμφυλη βία, μας θυμίζουν έντονα και εμφατικά, την αλληλένδετη σύνδεση της μιας με την άλλη, επιβεβαιώνοντας ότι καμια βία, δεν είναι μονοσήμαντη.

Και ο δεύτερος είναι, ότι αφορά τα παιδιά μας. Και οφείλουμε να προστατέψουμε τα παιδιά μας, μετουσιώνοντας αυτή τη μάχη, για την οποία έχουμε συνταγματική και ηθική υποχρέωση, σε μια μάχη υπαρξιακή, μια μάχη βαθιά πατριωτική και πρωτίστως μια μάχη εθνική.

Συγχαρητήρια λοιπόν, για τη διοργανωση αυτής της τόσο ουσιαστικής διημερίδας και σας ευχαριστώ πολύ.